Stel, je bent vorst ergens in Europa (Saksen) en via slim spel - bekering tot het katholicisme, het uitdelen van een zak geld - schop je het eind 17e eeuw tot koning van Polen. Wat doe je dan om die positie op gepaste wijze te bekleden? Juist: kunst inzetten ter glorificatie van je nieuwe rijk. Maar alle begin is moeilijk, blijkt uit het onbeholpen ruiterportret van de nieuwe Saksisch-Poolse koning August II uit 1728. Het paard steigert, de vorst is met goud behangen, alles wappert, maar artistiek schoot de terecht anoniem gebleven schilder tekort.

Het doek vormt de aftrap van een tentoonstelling schilderijen in het Groninger Museum, die destijds zijn verzameld door de twee Saksisch-Poolse vorsten August II en III. De collectie is afkomstig uit de Gemäldegalerie Alte Meister in Dresden, de voormalige hofstad van deze koningen. Vooral tijdens de regeerperiode van zoon August III zou die stad een artistiek centrum worden - een succesvolle poging om de pracht van zonnekoning Louis XIV te evenaren. En het trok genoeg kunstenaars aan om de rest van de opdrachten succesvoller te laten verlopen. De portretten van August III en zijn vrouw worden in de tentoonstelling omgeven door stadsgezichten van hun Venetiaanse hofschilder Bernardo Bellotto, die Dresden schilderde vanaf de Elbe. Aan weerszijden van de rivier etaleerde hij de meest prachtige gebouwen, gelijk hoe in die tijd 'vedutes' vanaf het Canal Grande in Venetië werden geschilderd.

Italië was sowieso mode in de schilderkunst, zeker in de kunst die August II en III verzamelden: Carracci, Titiaan, Canaletto. De tentoonstelling toont zacht omrande Italianiserende landschappen met door Noord-Europese schilders verzonnen Romeinse tempeltjes. Hun nieuwe katholieke geloof illustreerden de vorsten met lieflijke Madonna's en een huilende Christus van Guido Reni, vol pathos de boodschap van de contra-reformatie uitdragend. Al kochten ze soms ook meer barok werk, vuiler, dramatischer, zoals Ribera of Rembrandts magnifieke Roof van Ganymedes. Volgens de legende vermomde een verliefde Zeus zich tot adelaar om de knappe jongeling te ontvoeren. Sterk verhaal, moet Rembrandt gedacht hebben en portretteerde Ganymedes als een blèrende en plassende peuter: meer vent krijgt zo'n vogel immers niet van de grond.

De vorsten zullen dit doek vooral gekocht hebben om Rembrandts faam, hun smaak was veel meer klassiek harmonieus. Wetend dat hun Italiaans uitziende collectie om strategische redenen bestond, bekijk je de tentoonstelling anders dan doorgaans in musea. En dat is interessant. Dan zie je hoe hun klassieke stijl uitdraagt hoe het leven van de vorsten in alles - natuur, naakten, steden, bloemstillevens - eleganter is dan bij gewone stervelingen. Juist klassiek georiënteerde schilders streefden naar een perfecte schoonheid. Bloemen uit verschillende seizoenen samen in één vaas? Bij August II en III kon dat. En die bloemstillevens en hun andere schatten toonden ze in een openbare collectie, wat lijkt te onderstrepen dat hun wereld net een treetje hoger was dan die van alle anderen. Zo werkte de kunst.

En sommige kunst bleef dat doen. Het mooie van een historische tentoonstelling is dat er altijd een verhaal van gemaakt wordt, met een begin en eind. Dat is wat suggestief, kunstgeschiedenis loopt door. Maar het rijk eindigde wel, in 1763, door de zevenjarige oorlog. Toch schilderde Louis de Silvestre in 1757 de Romeinse vredesvorst Augustus als parallel met August III. En hofschilder Bellotto portretteerde in 1762 al even hoopvol de Saksische personificatie van onbuigzaamheid. Intussen stortte het rijk in, Dresden werd deels verwoest, August III stierf, maar als trouwe dienaar hield de kunst de grandeur van zijn 'Florence aan de Elbe' hoog.

Tentoonstelling: Het Geheim van Dresden, t/m 25 mei 2015 in het Groninger Museum, Museumeiland 1, Groningen. Di-zo 10-17u. www.groningermuseum.nl (foto via Groninger Museum: Bernardo Bellotto, gezicht op Dresden)