 |
|
Achterstandswijk herdacht
Om bij het nieuwste kunstwerk in Hoogvliet te komen, kun je het beste 's avonds gaan, met de auto via de snelweg, en nog beter, wanneer het stormt en regent. Bij Pernis verlaat je de weg en kom je via een landschap van viaducten bij de Noordgrens van Hoogvliet. Daar ligt De Waaier, voorheen een beruchte probleemwijk, sinds kort een ruïnelandschap. Hoogvliet heeft de flats laten slopen en de fundamenten laten staan, als kunstwerk. Het deelgemeentebestuur huurde architect Peter Trummer in om de ruïnes 's avonds met groene, rode en lila lampen dramatisch aan te lichten. Zo werd Hoogvliet, dankzij een getto, een uniek grootstedelijk kunstwerk rijker. Groot verdriet was er niet toen De Waaier tegen de vlakte ging. "Het was een feestje met muziek, een hele ceremonie eigenlijk," weet een van de buurtbewoners. "Toch moet deze plek herinnerd worden," zegt Jacqueline Cornelissen, portefeuillehouder herstructurering in Hoogvliet: "In de jaren vijftig werd de flat gebouwd als een Eldorado, voor mensen die nog bij schoonmoeder inwoonden, maar in de jaren tachtig was het het eerste getto van Nederland." Annelies Bleeker houdt zich binnen de deelgemeente bezig met de unieke portefeuille kunst, sloop en nieuwbouw: "Er komen duizenden nieuwe woningen in Hoogvliet. Het Waaiermonument geeft mensen een plek om terug te denken aan vroeger, voordat ook dit kunstwerk over een paar jaar moet wijken voor nieuwbouw." Het is een stoer gebaar. Probleemwijk? Onoplosbaar? Ok, bulldozer erover. Natuurlijk is het kunstwerk niet ontstaan door zo'n grove gedachte, maar het is wel gestoeld op de schoonheid van sloopgeweld. Het heeft veel weg van de Engelse Romantiek, toen ruïnes en verval populair werden en 'prettiness' werd afgedaan als getut. Men verkoos 'sublime': de schoonheid van de afschuw, het onmetelijke, van bergen en van onweer. Datzelfde gevoel krijg je als je na zonsondergang door de spookachtige Waaierruïnes dwaalt. Het is goed gekozen want Hoogvliet is niet 'pretty'. Het is grijs, grauw, beton. De naoorlogse randgemeente van Rotterdam is nooit fatsoenlijk afgebouwd vanwege een explosie bij Shell in 1968. Het ligt onder de rook van Pernis, geen pretje, en is net te ver van Rotterdam om erbij te horen. De Waaier was een symbool van dit imagoprobleem. Nu kun je als deelgemeente kiezen voor vrolijke kunst of speelse nieuwbouw, maar opleukertjes zijn vaak een slechte camouflage. Hoogvliet pakte het realistischer aan. Het ging zoeken welk schoons er in die lelijkheid schuilt, en vond die. De vlammen van het sci-fi Pernis die boven alles uittorenen en de altijd bulderende snelweg hebben een sublieme, intimiderende esthetiek. Het Waaiermonument past in die kille schoonheid. Maar, het kunstwerk heeft een Jekyll and Hyde karakter. 's Nachts oogt het onaards, overdag vredig. Dan is het een parkje om in te flaneren en de hond uit te laten. Ook dit is terug te voeren op diezelfde Romantiek, toen men begraafplaatsen als parkjes ging aanleggen, en de folly-architectuur ontstond. Follies zijn ruïnes, tempeltjes en andere mini-gebouwtjes die niet functioneel maar puur pittoresk zijn. In Hoogvliet wordt volgend jaar een recreatieterrein vol follies opgeleverd. Diezelfde lokale folly-liefde herken je in De Waaier. Er zijn historische parallellen maar ook iets nieuws te ontdekken: De Waaier is een monument voor een piepjong getto. Niet voor een zeeheld, niet voor een wereldoorlog, maar voor een naoorlogse achterstandswijk. Dat gebeurde eerder niet. Dit gedenken past bij de behoefte aan zichtbare individualiteit in de openbare ruimte. Steeds vaker zie je bermmonumenten, plaquettes voor slachtoffers van zinloos geweld en monumenten voor minderheidsgroeperingen. Monumenten zijn in, maar dit Hoogvlietse gedenkteken voor een modern getto zou in Nederland wel eens een primeur kunnen zijn. Alleen, het is veel te klein. Twee flats leveren onvoldoende fundamenten op om echt die unheimliche schoonheid te krijgen. Want stel je voor: wandelen door een grijs hoog flatlandschap, dat ineens wijkt voor een eindeloze vlakte. Dat is pas overweldigend. Eigenlijk zou er een halve probleemwijk tegen de vlakte moeten. Mogelijkheden te over in Nederland zou je zo denken, maar ja, welke gemeente durft?
'De Waaier', Venezuelaweg, Hoogvliet. www.hoogvliet.nl |
|
